مردی که پر از رفعت بود | درباره دکتر علی محمد برادران رفیعی استاد دانشگاه‌فردوسی مشهد

۲۲ شهریور ۱۴۰۰ دومین سالروز درگذشت دکتر علی محمد برادران رفیعی استاد دانشگاه فردوسی مشهد و از مدیران ارشد آستان قدس رضوی است. کسی که در ایجاد و گسترش بسیاری از مراکز فرهنگی شهر مشهد نقش به سزایی داشته است. مرحوم دکتر علی محمد برادران رفیعی در سال ۱۳۱۶ در شهر مشهد متولد شد.

پس از آنکه تحصیلات ابتدایی را در دبستان‌های بدر و ۱۵ بهمن گذراند به واسطه یکی از دوستان پدرش، ابوالحسن سررشته دار، با انجمن پیروان قرآن و مرحوم علی اصغر عابدزاده آشنا شد. او علاوه بر تحصیل در مدرسه غیررسمی مهدیه که از جمله بنا‌های مختص آموزش مذهبی مرحوم عابدزاده بود، سیکل اول متوسطه را نیز در دبیرستان (شاهرضا سابق) طی کرد. سپس علاقه‌مند به دروس حوزوی شد و از محضر استادان حوزه علمیه مانند مرحوم ادیب نیشابوری و علامه محمدرضا حکیمی بهره‌مند گردید.

دیپلم ادبی را در سال ۱۳۳۴ در مدرسه شبانه مستوفی (در محل فعلی فرهنگ سرای بهشت) اخذ کرد. سپس با تشویق اطرافیانش موفق به دریافت دیپلم ریاضی نیز شد. در سال ۱۳۳۷ پس از قبولی در کنکور وارد دانشگاه مشهد شد و لیسانس زبان فرانسه را از دانشکده ادبیات مشهد گرفت. پس از ازدواج برای تحصیلات تکمیلی به فرانسه رفت و در دانشگاه سوربن به تحصیل پرداخت. در نهایت با دریافت مدرک دکترای روانشناسی به کشور بازگشت و در سال ۱۳۴۵ به عنوان مدرس در دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد به تدریس پرداخت.

در سال ۱۳۵۰ با مرتبه استادیاری عضو رسمی هیئت علمی گروه روانشناسی شد و تا سال ۱۳۸۷ در این شغل باقی بود. در این سال، پس از ۳۲ سال تدریس به افتخار بازنشستگی نائل شد. از اهم فعالیت‌های دانشگاهی او علاوه بر تدریس، مشارکت در تأسیس دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد بود.

ضمن اینکه در خارج از دانشگاه نیز فعالیت‌های چشمگیری داشت. با پیروزی انقلاب اسلامی مدتی سرپرست بنیاد مستضعفان استان خراسان بود. سپس با دعوت آیت ا... طبسی به آستان قدس رضوی رفت و از سال ۱۳۵۷ تا سال‌های نزدیک به درگذشتش عضو هیئت امنای این آستان بود. درعین حال او در سمت معاونت فرهنگی آستان قدس به کار‌های اجرایی چندی همت کرد.

به گونه‌ای که در ایجاد و گسترش بسیاری از مؤسسات فرهنگی آستان قدس از جمله سازمان کتابخانه ها، موز ه‌ها و مرکز اسناد، دانشگاه امام رضا (ع)، بنیاد فرهنگی رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، دانشگاه رضوی، بیمارستان رضوی، مدارس ابتدایی و متوسطه امام رضا (ع)، مؤسسه چاپ و انتشارات، مؤسسه فرهنگی روزنامه قدس، مرکز آفرینش‌های هنری و دیگر مؤسسات نقش مؤثری داشت. او از سال ۷۸ تا ۸۷ به مدت ۹ سال رئیس کتابخانه مرکزی و سازمان کتابخانه ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی بود و در این مدت بسیاری از فعالیت‌های پژوهشی با دعوت او از استادان دانشگاه، محقق گردید.

او در دهه اخیر عمر خود با وجود بیماری و دیگر دشواری‌ها مسئولیت کتابخانه کانون فرهنگی قلم را به عهده داشت و سرانجام در ۲۲ شهریور ۱۳۹۸ به دیار باقی رفت. کسانی که از نزدیک با دکتر برادران رفیعی حشر و نشر داشته اند او را فردی هدفمند، صاحب ایده و فکر، منظم و وقت شناس معرفی کرده اند. او به عنوان یک روانشناس و جامعه شناس دغدغه‌های تربیتی و آموزشی برای جامعه داشت و مسئولیت اجتماعی برای او در درجه اول اهمیت قرار داشت.

تلفیقی از شخصیت فردی و دانش اکتسابی از او شخصی کوشا و موفق در زمینه تربیت نسل جوان و آموزش نیروی انسانی ساخته بود. او از جمله افرادی بود که آموزش و تربیت نیروی انسانی را به عمل محقق‌تر می‌یافت تا به سخندانی و سخنرانی.

شعار او «انجام درست کاری که به هر شخص محول شده» بود. او اگرچه کاستی‌های موجود در زمینه‌های مختلف را می‌دید و درباره آن‌ها ابراز نارضایتی عمیق داشت، اما باور داشت که برخلاف کاستی‌ها و نارضایتی‌ها اگر هر شخص کوشش کند وظیفه‌ای که به او محول شده را به بهترین نحو انجام دهد رفته رفته نقایص و کاستی‌ها برطرف می‌شود. خود او عملا این باور را به کار می‌بست و حداکثر کوشش خود را برای انجام درست وظایف خودش انجام می‌داد.

متواضع، بی توقع و آرام بود. با اینکه سرشار از دانش بود و همگان او را صاحب نظر در حوزه‌های مختلف می‌دانستند، اما هیچ گاه هیاهو از خود نشان نمی‌داد و دنبال وجاهت سازی از خود نبود.